Çin Hindistanı tahrik ediyor: Mesaj ABD-ye
Prof. Dr. Osman Metin Öztürk
Yavaşlayan (ve gerileme sinyalleri veren) ekonomisine rağmen, Çin’in, ABD’nin çevreleme politikası karşısındaki tutumunda görülen/sezilen sertleşmenin yeni bir örneği, Keşmir’in Hindistan kontrolündeki bölgesinde kendisini göstermiştir. Çin’in, son dönemde ABD’nin, ABD’nin bölgesel müttefiklerinin ve ABD’ye yakın aktörlerin yakın ilgi ve desteğine mazhar olan Hindistan’ı tahrik etmeyi göze alabilmiş olması son derece anlamlıdır. Channelnews’da yer alan AFP kaynaklı, Yeni Delhi çıkışlı, 21 Nisan 2013 tarihli ve "Chinese soldiers ‘camp inside India border’” başlıklı haberde; Hindistan hükümet kaynaklarına dayandırılarak, 15 Nisan 2013 tarihinden bu yana, yaklaşık 50 askerden oluşan bir Çin müfrezesinin, iki ülke tarafından de facto sınır kabul edilen Kontrol Hattı’nı geçerek, Keşmir’in Hindistan kontrolündeki bölgesinde, doğudaki Ladakh idari birimine doğudan girdikleri ve Hindistan’ın kontrolündeki toprakların 10 kilometre içerisinde kamp kurdukları ve sorunun Hindistan’ın kuzeydoğusundaki Arunaçal Pradeş eyaleti konusunda 1962 yılında taraflar arasında yaşanan kanlı savaşın bir mirası olduğu belirtilmiştir.
Hindistan’ın, İngiltere’nin yönetiminden çıkıp bağımsızlığını kazanmasından sonra, hem Çin ile, hem de Pakistan ile, sınır/toprak sorunları yaşadığı ve bu sorunlar nedeniyle bu ülkeler ile sıcak çatışma içine girdiği bilinmektedir. Hindistan’ın Çin ile sorun yaşadığı bölgelerden ikisi Keşmir ve Arunaçal Pradeş’tir. Her iki sorun alanı da, Himalayaların kapladığı yüksek dağlık bölgededir. Ve her iki bölge de, Hindistan’ın kuzeyden, Çin’in de güneyden/güneybatıdan güvenliği açısından son derece önemlidir. Yüksek dağların eriyen karlarından beslenen sular, zengin bitki türlerini beslerler ve bölgede hayat kaynağıdır. Yine bu iki bölge, Hindistan ve Çin için, yüksek dağların izin verdiği geçiş/ulaşım noktaları olma özelliği de taşır.
Keşmir’in Hindistan kontrolündeki bölümünün doğu kısmını teşkil eden ve Aksai Çin olarak bilinen bölge, 1959 yılında baş gösteren gerginliğin giderek tırmanması ve bir savaşa dönüşmesi sonucu, 1962 yılında Çin tarafından işgal edilmiştir. Nüfusunun çoğunluğunu isminden de anlaşılacağı üzere kendilerini Çin’e yakın gören insanların oluşturduğu bu bölge, halen Çin’in kontrolü altında bulunmaktadır; ancak Hindistan da, bu toprakları kendi ülkesinin bir parçası olarak kabul etmeye ve haritalarda göstermeye devam etmektedir. Arunaçal Pradeş ise, daha doğuda, Bhutan ile batıdan, Çin ile kuzeyden komşu olan bir bölgedir. Bhutan’ın yüzölçümünün iki katından daha büyük olan (83 743 km²) Arunaçal Pradeş, Yeni Delhi’ye bağlıdır, 1972 yılında "Birlik Bölgesi” iken, 1987 yılında "Eyalet” statüsünü kazanmıştır. Çin, Hindistan’a ait bu eyaletin "Güney Tibet”in bir parçası olduğunu iddia etmekte ve Hindistan’ın bu topraklar
üzerindeki egemenliğini tanımamaktadır. Keşmir’in Çin işgalindeki Aksai Çin bölgesinden farklı olarak, Arunaçal Pradeş de geçmişte Çin tarafında işgal edilmiş, ancak Aksai Çin’den farklı olarak Hindistan bu işgale son vermiştir.
Pakistan’ın Keşmir konusunda Hindistan ile yaşadığı sorun, bu ülkeyi Hindistan karşısında Çin’e itmiştir. Bu itişin de etkisinde, Pakistan, Keşmir’in kendi kontrolündeki kuzey bölgesinin doğu kısmının bir kısmını, 1963 yılında Çin’e devretmiştir. Hindistan, Pakistan’ın Çin’e devrettiği bu topraklar üzerinde de egemenlik iddiasını sürdürmektedir.
Keşmir konusunda, Pakistan, Hindistan’dan, BM Güvenlik Konseyi’nin Keşmir’de plebisit yapılmasını öngören 1948 yılında aldığı kararının gereğinin yapılmasını istemektedir. Ancak Hindistan, bugüne kadar Keşmir’de plebisit yapılmasına yanaşmamıştır. Nedeni de, Keşmir’in nüfusunun % 80’nin Müslüman olması ve bunların Pakistan ile birleşmeyi arzu etmeleridir. Arunaçal Pradeş konusunda ise, Hindistan, 20. yüzyılın başında, İngiltere’nin yönetimi altında iken belirlenmiş, Hindistan’ın kuzey sınırlarını belirleyen McMahon Hattının esas alınmasını savunmakta; Çin ise, o yıllarda olduğu gibi, bugün de bu hattı tanımaya yanaşmamaktadır. Yaklaşık 300 bin nüfusa sahip, başkenti Itanagar olan Hindistan’ın Arunaçal Pradeş eyaleti, kendi içinde 16 küçük yerleşim yerini içermektedir. Bu yerleşim yerlerinden biri olan Tawang, hem 6. Dalay Lama’nın doğduğu kenttir, hem de Tibet’in merkezi Lhasa’daki Potala Tapınağından sonra ikinci en büyük Budist tapınağının bulunduğu yerleşim yeridir. Bunlar, Arunaçal Pradeş’in Güney Tibet’in bir parçası olduğu yolundaki Çin tezini besleyen bir durumdur.
Çin’in son dönemde ciddi bir ekonomik yükseliş içine girmesi ve bu yükselişin Çin’in ABD karşısında yeni bir kutup olarak algılanmasına yol açması; bir yönüyle, Çin’in bu sorunları kendisi lehine çözmeye yönelmesine; diğer yönüyle de, bu sorunların Çin’e karşı istismar edilmesine neden olmuştur. Çin’in her iki bölgedeki askeri varlığını artırması ve bu bölgelerde bir askeri hareketlilik içerisine girmesi, birinci boyuta işaret eden gelişmelerdir. Son 7-8 yıl içinde, özellikle Arunaçal Pradeş’in botanikçilerin yoğun ilgisine konu olması ve bölgede daha önce görülmemiş bitki türlerinin bulunduğunun açıklanması ise, bu bölgeye ilişkin muhtemel hazırlıklar ile ilgili "örtülü” faaliyetler olabileceği izlenimine neden olmuştur ki, bunu da ikinci boyuta işaret eden bir veri olarak kabul etmek mümkündür.
Bugün gelinen noktada, ABD’nin Çin ile rekabet ettiği, bu bağlamda Asya’ya kaydığı ve Asya’da "örtülü” bir şekilde Çin’i çevreleme politikası izlediği anlaşılmaktadır. Asya’da son 10-12 gün içinde yaşanan depremler, son bir-iki ay içinde Çin’de görülen kuş gribi vakaları ile ciddi sayıda domuz ve köpek ölümleri, ABD’de Boston’da meydana gelen bombalama ve Teksas’ta meydana gelen gübre fabrikası olayları, ABD-Çin rekabeti ile ilişkilendirilebilecek yanlara sahip, kamuoyuna yansıyan en güncel gelişmelerdir. Hatta bu güncel gelişmelere ve Başkan Obama ile ABD’deki sessizliğe bakarak, Çin’in ABD’ye verdiği "örtülü” ve "dolaylı” tepkilerin -beklenmediği için- ABD tarafında bir şaşkınlığa ve duraksamaya neden olduğu bile akla gelmektedir.
Çin’in Keşmir’de Hindistan kontrolündeki bölgeye girmesi, önceki paragrafta yer alan değerlendirmeyi besleyen bir başka güncel gelişme olma özelliğini taşıdığı değerlendirilmektedir. Çünkü eğer Çin ekonomisi bir yavaşlama içine girmişse, üstelik bu yavaşlama gerileme sinyalleri veriyorsa, pekin Yönetiminin yapması gereken şey, dış politika sorunlarını azaltmak ve askeri harcamaları kısmaktır. Çin’in Güney Çin Denizi anlaşmazlığı, Doğu Çin Denizi anlaşmazlığı, Kuzey Kore sorunu, Doğu Türkistan sorunu İç Moğolistan sorunu ve daha başka dış politika sorunları vardır. Çin karşısında Hindistan’a destek yağmaktadır. Beklenti içinde yüzlerini Pekin’e dönmüş fakir ve küçük çok sayıda ülke vardır. Çin’in enerjide dışa bağımlılığı her geçen gün artmaktadır. Bütün bunlar varken Çin’in Keşmir’de Hindistan’ın kontrolündeki bölgeye asker göndermesinin anlamı, ABD’ye meydana okuduğudur.
Eğer Çin’in Keşmir’de Hindistan’ın kontrolündeki bölgeye asker göndermesi bu anlama geliyorsa, buna bağlı olarak Pekin Yönetiminin çok ciddi başka bazı adımları daha atması beklenmelidir. Bu adımların da, daha çok ideolojik bağlamda kendisini göstereceği düşünülmektedir. Bunun nedenleri de, Çin ekonomisindeki yavaşlamanın ülke içine olası olumsuz yansımaları, Çin’in 1.4 milyar büyüklüğündeki nüfusu, dış politika sorunlarının hem halkın ilgisini içeriden dışarıya çekmesi hem de nüfusu ulusal güç unsuru olarak işlevsel kılmasıdır.
